Printversie

Reboul, Jacques:

"Les Florida de Cipriano da Rore"

traduite de l’italien, d’après le manuscrit original inédit et contenant : Le Livre d’amour; Le Livre de gloire; Le Livre de sagesse; Le Livre d’oubli

Sansot E., Paris (Rue de l'Eperon, 7), 1908

Een ontdekking...

Deze referentie werd enkele jaren geleden ontdekt door Serge De Man. Cipriano Da Rore zou een boek geschreven hebben, namelijk "Florida". Meer nog: dit boek zou begin 20ste eeuw in een Franse vertaling (door Jacques Reboul) uitgegeven zijn bij Edward Sansot in Parijs! Van het origineel in het Italiaans: geen spoor.

Zou dit werkelijk waar zijn? Zou Cypriaan De Rore niet alleen een componist maar eveneens een man van de letteren geweest zijn?

Volgens de informatie die Serge De Man gevonden had kan men van dit boek een exemplaar vinden in de Bibliothèque Nationale de France in Parijs alsook in een bibliotheek in Rome.

Om enig uitsluitsel over deze ontdekking te hebben is eind 2008 Serge De Man samen met mij (Wim Daeleman) naar Parijs getrokken om daar in de Bibliothèque Nationale de France dit boek op te zoeken. Het bleek om een verzameling gedichten te gaan.

Tot onze verbazing vonden we in dit boek echter gedichten die duidelijk niet door Cypriaan De Rore konden geschreven zijn! Inderdaad: wat te denken van gedichten met titels zoals "A Denis Diderot", "Pour honorer la mémoire de Goethe",..."? Cypriaan De Rore was een man van de 16de eeuw terwijl Diderot in de 18de eeuw leefde en Goethe in 1749 geboren was en in 1832 gestorven! Speurtochten naar de vertaler/auteur (Jacques Reboul), de uitgever (E. Sansot, Parijs) en de drukker (Imprimerie Sainte Catherine, Brugge) hebben tot nu toe niet veel opgeleverd om dit mysterie op te helderen.

Hieronder kunt u enkele gegevens vinden omtrent Edward Sansot en Jacques Reboul, die we tijdens onze opzoekingen op het Internet gevonden hebben.

Edward Sansot en Jacques Reboul

Edward Sansot werd op 1 januari 1864 geboren te Aignan in het departement Gers in het zuidwesten van Frankrijk. Hij was gehuwd met Léonie Jeanne Marguerite Mourgues. Hij stierf te Nice op 15 juni 1926. Deze informatie lezen we op de internet-pagina pagesperso-orange.fr over E. Sansot. Deze pagina is trouwens een belangrijke bron om iets meer te weten over E. Sansot. Hier krijgen we onder meer informatie over zijn activiteiten als uitgever, inclusief een uitgebreide lijst van auteurs waarvan hij werken heeft gepubliceerd. Hiernaast leren we ook dat hij een dichter was (twee gedichten van zijn hand worden geciteerd) en auteur van meerdere werken.

Een gedicht van E. Sansot (bron: pagesperso-orange.fr over E. Sansot).

Bouton et Téton - Sonnet
A L.

Vous m'avez fort bien décoré
D'une fleurette printanière
Je suis content de la manière,
J'en suis aussi très honoré.

Tandis que vous avez fourré,
Gracieuse, à ma boutonnière,
De votre main fine, ô rosière !
Le bouton de rose pourpré,

Je voyais, sous votre corsage,
Un sein bien rond, mais pas très sage,
Et je soupçonnais un téton,

Qui m'inspirait tout un poème ;
Et je me disais en moi-même :
J'aimerais bien mieux ce bouton.

(tiré du Domino Rose, n°5, août 1884, p.11, publié dans la plaquette " Les Libertines ")

Met als zeer terechte commentaar van de auteur van de webpagina van waaruit ik dit gedicht gekopieerd heb: "Comme quoi Sansot n'aura pas eu à regretter d'avoir sacrifié sa carrière de poète à celle d'éditeur"

Verder lezen we hier "A côté des études d'érudition d'auteurs des XVe - XVIIe siècles ..." !! Een indicatie dat Sansot wellicht ter goeder trouw het werk Les Florida in vertaling door J. Reboul heeft uitgegeven. Toch blijft het voor ons een raadsel dat hij hierbij over het hoofd heeft gezien dat in dit werk gedichten staan ter ere van Diderot en Goethe!

Zoekend op het internet vinden we vooral informatie over Edward Sansot als uitgever te Parijs. "Le catalogue de la BNF recense 601 notices à E. Sansot, 113 notices à E. Sansot et cie et 45 à Sansot. Bien évidemment, il faudrait y ôter les doublons ; mais cela nous mènerait tout de même à dépasser le demi millier de titres parus entre 1903 et 1928" (pagesperso-orange.fr). Overloopt men de lijst der auteurs dan vindt men zowel bekende als minder bekende namen. De keuze van Sansot was inderdaad zeer eclectisch. Alzo zal bijvoorbeeld de naam Joséphin Péladan (1858-1918) ons vandaag wellicht nog weinig zeggen (zie Wikipedia). Toch is het interessant te weten dat deze schrijver in 1889, op het moment dat hij de grootmeester van de Orde van de Rozenkruisers was, de componist Erik Satie leerde kennen met als gevolg dat Satie de huiscomponist van deze Orde werd. In 1892 kwam hier een einde aan omdat Satie een andere muzikale voorkeur koesterde dan deze van de Orde, die eerder Wagner-gericht was (bron: Wikipedia over E. Satie). Péladan was een veelschrijver en ook de Renaissance ontsnapte niet aan zijn interesse. Alzo schreef hij "Le Secret de la Renaissance" dat in 1909 bij E. Sansot werd uitgegeven. Wellicht niet onbelangrijk in onze context.

Péladan was op zijn beurt in contact met Valentine de Saint-Point (1875-1953), een zeer interessante figuur en door Marinetti de eerste futuristische vrouw genoemd (Wikipedia over V. de Saint-Point). Valentine de Saint-Paul was zeer nauw bevriend met de dichter en schrijver Gabriele d'Annunzio, de beeldhouwer Auguste Rodin,... Vele andere bekende figuren in die tijd in Parijs behoorden tot haar kennissenkring, ook de componisten Maurice Ravel, Florent Schmitt,... Zelf schreef Valentine de Saint-Paul boeken en gedichten, danste ze en gaf uiting aan veel uitgesproken controversiële ideeën omtrent de liefde, de dood, de erotiek, de plaats van de vrouw. Een gedachtewereld ook waarin zelfs het geweld en de oorlog hun plaats hadden! Dadelijk moet hier echter ook gezegd worden dat zij de realiteit van de 1ste wereldoorlog als een complete verschrikking beleefde en slechts tot nut van de wapenhandelaars.

Ook Jacques Reboul, de "vertaler" van "Les Floridas", behoorde tot de kennissenkring van Valentine de Saint-Paul. Alzo krijgen we meer en meer een beeld van de wereld waarin Sansot en Reboul zich bewogen. Het is een wereld waarvan het gedachtegoed vandaag voor een groot deel tot het verleden behoort. Een gedachtegoed dat enerzijds negatieve aspecten bevatte en nu - 100 jaar later - erg gelauterd is geworden door de gebeurtenissen die de 20ste eeuw zo erg tekenden : de "Grote Oorlog" (14-18), het nazisme en fascisme, de 2de wereldoorlog. Maar tevens een gedachtegoed dat een erg mooie en positieve inhoud bezat met onder andere aandacht voor de mens en het lichamelijke, het mooie want bezielde lichaam, ook voor de vrouw die vecht voor het specifiek vrouwelijke en voor de vrouwelijke erotiek,... En tevens is de wereld van Maeterlinck niet ver weg.

In deze context is het niet te verwonderen dat Sansot, zoals reeds vermeld, een bijzondere interesse had voor de 16de eeuw, een eeuw in volle "Renaissance". Heeft de naam Cipriano Da Rore, een wellicht erg ongekende figuur uit de Renaissance deze mensen doen dromen? Hebben Sansot en Reboul het (in eerste instantie onschuldige) idee gehad om de naam Da Rore te verbinden met een dichtbundel van Reboul?

We hebben een mooie beschrijving van Edward Sansot gevonden in "André Billy, La Terrasse du Luxembourg" (Arthème Fayard, 1945) op pp. 231-232: "Curieux bonhomme que Sansot ! Dans un rez-de-chaussée obscur et humide, entre la rue Danton et la rue Saint-André-des-Arts où il avait précédemment installé sa Bibliothèque internationale d'édition, ce Bordelais au prénom britannique, qui, après avoir été professeur de français en Italie, s'était, en 1903, établi éditeur et, avec le concours d'Adolphe Van Bever, avait entrepris de réimprimer nos vieux poètes du XVIe siècle, offrait l'aspect d'un rond-de-cuir du temps de Balzac. Sa physionomie était ingrate, son accent raboteux, sa parole hésitante, sa santé délicate, sa tête recouverte en hiver d'une calotte louis-philipparde. On lui attribuait une certaine prédilection pour les jeunes gens. Il aimait le "modern' style", qui était d'ailleurs le style de l'époque. Il éditait Péladan, Barrès, Paul Adam, Jean Lorrain, Moréas, Henry Bordeaux, Renée Vivien et bien d'autres. Il demandait de l'argent aux auteurs de vente incertaine et aux nouveaux venus, mais, jusqu'en 1913, Bernard Grasset n'a guère fait que l'imiter, Figuière aussi, et il n'y a pas de raison de principe à opposer au compte d'auteur. C'est affaire d'honnêteté de la part de celui qui, contre de l'argent, s'engage à faire imprimer et à mettre en vente votre livre. J'ai toujours considéré Sansot comme honnête, et personne, à ma connaissance, ne l'a jamais traité de bandit." (remydegourmont.org)

Belangrijk voor ons is dat ook hier vermeld wordt dat Sansot "avait entrepris de réimprimer nos vieux poètes du XVIe siècle". Mogen we ook Cipriano Da Rore rekenen tot één van "nos vieux poètes du XVIe siècle" van de (Franse) schrijver van deze tekst?

Tenslotte vermelden we nog twee belangrijke vriendschappen van E. Sansot. De eerste was deze met de futurist Filippo Tommaso Martinetti. Zie hieromtrent Mirror of Modernity: Marinetti .... Hier wordt Marinetti (La grande Milano tradizionale e futurista) geciteerd, die het over Sansot heeft: "Con affetto il moro provenzale a baffi capelli nerissimi Roger Lebrun mi riceve col malingro stremato dalla malattia e faccia consunta di poeta poverissimo Edward Sansot-Orland i quali si manifestano entusiasti di me a priori mi invitano a collaborare e mi offrono la loro amicizia." (The black-haired black-mustached Provençal Roger Le Brun welcomes me affectionately with the sickly Edward Sansot-Orland exhausted by illness his worn-out face that of a very poor poet and they express their a priori enthusiasm for me invite me to contribute and offer me their friendship).

E. Sansot heeft een 10-tal boeken van Marinetti uitgegeven, waaronder diens "Le Futurisme" in 1911!

Ook was Sansot zeer bevriend met de eerder vreemde schrijver Laurent Tailhade (1854-1919). Zie hiervoor: Gilles Picq: "Laurent Tailhade ou de la provocation considérée comme un art de vivre” ). Een homofiele relatie tussen beide mannen wordt zelfs niet uitgesloten. Omtrent Laurent Tailhade zie ook http://pagesperso-orange.fr/tybalt/index.htm.

Uit dit alles kunnen we opmaken dat Edward Sansot verre van een alledaagse figuur was. Hij had vele contacten met vooraanstaande personen in het literaire leven van Parijs. Tegelijkertijd was hij geïnteresseerd in niet voor de hand liggende zaken en durfde hij het aan om weinig bekende auteurs een kans te geven.

Indien we op het internet niet veel informatie vinden over Edward Sansot dan nog minder over Jacques Reboul, de "vertaler" van Les Florida.

In het boek "La crise des valeurs symbolistes vingt ans de poésie française, 1895-1914" van Michel Décaudin wordt Reboul vermeld op pagina 281:

(bron : Google Books)

Men kent ook een brief van Romain Roland aan Jacques Reboul (Lettre de Romain Roland à Jacques Reboul, 17 octobre 1914).

Tot hier het einde van ons zoeken. Het feit dat men op het internet langs Google informatie krijgt over meerdere personen die allen de naam Jacques Reboul dragen maakte onze zoektocht er inderdaad niet gemakkelijker op.

Besluit

Waarom begin 20ste eeuw een dichtbundel van “Cipriano Da Rore” in Franse vertaling werd uitgegeven is en blijft onduidelijk. Bestaat er een ons onbekende auteur met dezelfde naam als onze Cypriaan De Rore en die bovendien zou geleefd hebben in de 19de of begin 20ste eeuw ? Dit is mogelijk, maar enig spoor hiervan hebben we nog niet gevonden.

Waarom Edward Sansot dit boek heeft uitgegegeven, hieromtrent hebben we dan weer wel een kleine aanwijzing gevonden. Hij was immers geïnteresseerd in de Renaissance.

Willen we te weten komen wat de echte context was, de echte bestaansgeschiedenis, dan moet er verder gezocht worden en andere bronnen aangeboord. We weten dat we zelf hiertoe noch de tijd noch de wetenschappelijke achtergrond hebben. Het is voor ons als zoeken in het bos naar een geneeskrachtig kruid zonder te weten bij welke boom of plant deze het beste gedijt. De kennis van de Franse literatuur van het begin 20ste eeuw, de figuren, gedachten en stromingen bezitten we nu eenmaal niet in voldoende mate.

Het feit dat we tijdens ons zoeken gemerkt hebben dat er in het begin van de 20ste eeuw schrijvers waren die interesse toonden voor de Renaissance en dat men bovendien zulke figuren vinden kan in de kennissenkring van Sansot en Reboul zijn indicaties. We menen dat deze context belangrijk en richtinggevend is. Hopelijk vindt iemand het juiste spoor, het juiste verhaal. Indien iemand een sleutel kan aanbieden dan graag een mailtje naar ondergetekende.

Wim Daeleman (wim.daeleman@skynet.be)

 


Ref_10250.jpg


Naar top



Pagina laatst bewerkt : 03/01/2010
Eigen code : #Ref_10250_extended